بررسی القاء پلی پلوئیدی و اثرات آن بر خصوصیات مورفولوژیکی گیاه دارویی شنبلیله (trigonella foenum-graecum)

القاء پلی¬پلوئیدی با استفاده از مواد شیمیایی جهش¬زا یکی از روش¬های اصلاح گیاهان دارویی به منظور افزایش قابلیت تولید متابولیت¬های ثانویه است. کلشیسین موثرترین ماده شیمیائی جهش¬زا در القا پلی¬پلوئیدی گیاهان می¬باشد. لذا به منظور بررسی تاثیر تیمار کلشیسین برای القاء پلی¬پلوئیدی در گیاه دارویی شنبلیله (trigonella foenum-graecum) دو آزمایش مستقل به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار انجام شد. درآزمایش اول اثر تیمار کلشیسین بر درصد صفات زنده¬مانی، میکسو پلوئیدی و تتراپلوئیدی در نمونه بذر در دو سطح دمایی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که که برای دو صفت درصد زنده¬مانی و درصد میکسوپلوئیدی غلظت 2/0 درصد کلشیسین در مدت زمان 72 ساعت و در دمای 4 درجه سانتیگراد بهترین تیمار می¬باشد. در این آزمایش هیچ گیاه تتراپلوئیدی مشاهده نشد. در آزمایش دوم اثر تیمار کلشیسین بردرصد صفات زنده¬مانی، میکسو پلوئیدی و تتراپلوئیدی در نمونه¬های بذر، جوانه¬انتهایی و ریشه مورد بررسی قرار گرفت. بررسی¬ها نشان داد که بعد از تیمار شاهد بیشترین زنده-مانی مربوط به غلظت 05/0 درصد کلشیسین برای نمونه جوانه انتهایی می¬باشد، همچنین بالاترین درصد میکسوپلوئیدی مربوط به نمونه جوانه¬انتهایی با غلظت تیمار 1/0 و 2/0 درصد کلشسیسین می¬باشد. نتایج حاصل از بررسی¬های مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی، سیتوژنتیکی، فلوسایتومتری و بیوشیمیایی نشان داد که نمونه جوانه انتهایی در غلظت 5/0 درصد کلشیسین در مدت زمان 72 ساعت موثرترین تیمار در القاء تتراپلوئیدی است. همچنین نتایج بیانگر افزایش قطر ساقه، قطر دمگل، اندازه گل، سطح برگ، مقدار کلروفیل a ، کلروفیل b ، کلروفیل کل، میزان فنل و متابولیت¬های ثانویه، کاهش سرعت رشد و ارتفاع در گیاه تتراپلوئید نسبت به گیاه دیپلوئید شنبلیله است.